Peyzaj ve Peyzajın Sınıflandırılması

Peyzaj, dilimize Fransızca "paysage" kelimesinden geçmiş olup sözlük anlamı kır resmi ya da manzara resmidir. İngilizce'de "landscape" Almanca'da ise "landschaft" olarak kullanılmaktadır. Bir noktadan bakıldığında görüş açısı içine giren doğal veya kültürel varlıkların oluşturduğu görüntüdür. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi'ne göre aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.

“Peyzaj”, insanlar tarafından algılandığı şekliyle karakteri, doğal ve/veya insani unsurların eyleminin ve etkileşiminin sonucu olan bir alan anlamına gelir.

Peyzaj, Doğal Peyzaj ve Kültürel Peyzaj olarak ikiye ayrılır.

1. Doğal Peyzaj: Doğa'da kendiliğinden oluşmuş ve insan müdahalesi barındırmayan alanlardır. Bu alanlardaki biyolojik veya ekolojik değişimler yine doğa kaynaklı deprem, erozyon, yanardağ püskürmeleri gibi olaylar sonucu ortaya çıkar. Dünya üzerinde sayısız doğal peyzaj örneği görmek mümkündür; göller, sazlıklar, kumul alanlar gibi. 

Amazon Ormanları doğal peyzaj örneklerindendir.

2. Kültürel Peyzaj: İnsanın çeşitli kullanımları sonucu ortaya çıkan alanlardır. Kendi içinde Kırsal ve Kentsel olarak ayırmak mümkündür.

2.A.Kırsal Peyzaj: İnsanın doğa içinde, kentsel amaçlarının dışındaki faaliyetlerini gerçekleştirdiği alanlardır. İnsanların uğraşlarına göre peyzajı; tarımsal peyzaj, orman peyzajı, endüstri peyzajı, turizm peyzajı, ulaşım peyzajı olarak ayırmak mümkündür.

2.A.1.Tarımsal Peyzaj: Tarımsal peyzaj genelde insanın verimlilik amacına hizmet eden ve karlılık uğraşıları sonucu ortaya çıkan bir peyzajdır. Doğal peyzaj içinde tarla açılması ve parsellenmesi, teraslama, sulama kanalları, köy yerleşimleri, hayvancılık işletimleri, doğal meralar, çayırlar, su değirmenleri, meyve bahçeleri gibi tesisler tarımsal peyzajın bütününü oluşturmaktadır. Tarımsal peyzajı zenginleştiren varlıklar ise, koruluklar, sulak alanlar, bataklıklar, tarım yapılan alan içerisinde rastlanan soliter ağaçlar(yani tek yaşayan ağaçlar) ve güzel çiçekli dekoratif ağaçlar olarak sıralanabilir.

Tarımsal Peyzaj

2.A.2.Orman Peyzajı: Orman içinde yapılan suni ve doğal ağaçlandırma çalışmaları, milli parklar, tabiat parkları, orman içi veya orman kenarı dinlenme alanları, orman köylerinin arazı kullanım şekli, yapılan tarımsal faaliyetler, orman içi meralar, sulak alanlar, erozyon ve kumul alanları gibi birçok obje orman peyzajını oluşturmaktadır.

Orman Peyzajı

2.A.3 Endüstriyel Peyzaj: Endüstriyel hammadde temin eden tesislerin kırsal alanlarda estetiği darbelediği peyzaj alanlarıdır. Estetik görünüş ile birlikte fabrikalardan çıkan çeşitli atık ve artıklar bitkilerin ve hayvanların sağlığına tehdit niteliğindedir.

Endüstriyel Peyzaj

A.4.Turizm Peyzajı: Kırsal alanda insanların eğlenme, dinlenme ve zamanlarını değerlendirmeleri için ayrılmış ve düzenlenmiş alanların görünümüdür. Piknik ve kamp alanları, plajlar, otel, motel, tatil köyleri, kent dışı spor alanları, spor kompleksleri, golf alanları, mağaralar, tarihi kalıntılar, harabeler ve arkeolojik sanat eserleri örnek olarak verilebilir.

Turizm Peyzajı

A.5.Ulaşım Peyzajı: Kara ve demiryolları güzergah ve istasyonları, kazı ve dolgu şevleri, kavşaklar, refüjler, virajlar, yaya geçitleri, otoparklar, köprüler gibi tesislerin oluşturduğu peyzajdır.

Ulaşım Peyzajı

B.Kentsel Peyzaj: Kırsal peyzaj alanlarına göre nüfus yoğunluğu oldukça fazla alanlardır ve doğa insanlar tarafından büyük ölçüde değiştirilmiştir. Kent peyzajının esas karakterini mimari yapılar ve bunların organizasyonu oluşturur. Hemen hemen bütün kentlerde toplumun yaşama, eğlenme, dinlenme gibi faaliyetlerine imkan sunan bölümler vardır. İnsan için ideal bir yaşam alanı olması gereken kent mekanında, bu bölümler arası işlevsellik ve kullanışlılık olduğu gibi estetik de gereklidir.

Central Park

Bryant Park

Okuduğunuz için teşekkürler! Dilerseniz yorum yapabilir veya paylaşabilirsiniz. :)

İlgili kaynak: https://dergipark.ulakbim.gov.tr/sduofd/article/viewFile/1089000244/1089002523